Wśród niechronionych uczestników ruchu drogowego wymienia się pieszych (w tym szczególnie narażone osoby starsze i dzieci oraz osoby niepełnosprawne) i rowerzystów. Konsekwencje wypadków z udziałem niechronionych uczestników ruchu drogowego są znacznie poważniejsze od zdarzeń, w których uczestniczą jedynie pojazdy. Brak osłon w postaci karoserii auta, pasów bezpieczeństwa czy amortyzujących uderzenia poduszek powietrznych powoduje przykre konsekwencje – 36% ogólnej liczby ofiar śmiertelnych na polski drogach to piesi uczestnicy ruchu drogowego. 250 ofiar śmiertelnych rocznie stanowią dzieci.
Wg Instytutu Transportu Samochodowego dzieci do osiągnięcia 12 roku życia nie są zdolne do odpowiedniego reagowania na sytuacje w ruchu drogowym, co jest spowodowane uwarunkowaniami psychofizycznymi dziecka i wynikającymi z nich ograniczeniami:
– w zakresie widzenia: dziecko widzi tylko co jest przed nim – kąt widzenia ośmiolatka to 70 stopni (u dorosłego 180 stopni), poziom wzroku to wysokość około 1 m, widzenie zatem jest ograniczone przez przeszkody – samochody, pieszych, rowerzystów, znaki, słupy, przystanki. Ruch drogowy jest przez dziecko widziany w sposób statyczny, dodatkowo mylone są pojęcia „widzieć” i „być widzianym” – dziecku wydaje się, że jeśli ono widzi pojazd to i kierowca musi go widzieć;
– w zakresie słyszenia: dziecko reaguje na jeden wybrany przez nie dźwięk, który uzna za najważniejszy, hałas spowodowany intensywnym ruchem drogowym rozprasza dziecko i utrudnia koncentrację;
– w zakresie ocenia odległości, czasu i prędkości: dziecko nie potrafi ocenić ani odległości pojazdu, ani prędkości z jaką się on porusza co jest spowodowane brakiem poczucia czasu;
– w zakresie rozumienia zależności przyczynowo-skutkowych: dziecku wydaje się, że samochód może zahamować w miejscu;
– w zakresie zaspokajania potrzeb: dzieci pod wpływem stresu zaspakajają najsilniejsze potrzeby co prowadzi do zignorowania samochodu by na przykład zdążyć na czas;
– w zakresie poczucia bezpieczeństwa: rzeczy znajome dla dziecka to rzeczy bezpieczne. Ulica, którą dziecko uczęszcza do szkoły codziennie jest fałszywie odbierana jako miejsce bez zagrożeń;
– w zakresie mityzmu: dzieci naśladują postępowania dorosłych – nawet te niewłaściwe;
– w zakresie spostrzegania i zapamiętywania: te cechy u dzieci rozwijają się stopniowo, dopiero sześciolatek potrafi objąć uwagą dwa, trzy elementy jednocześnie, brak doświadczenia utrudnia rozumienie sytuacji;
– w zakresie wiedzy: uboga wiedza o przyczynach i wypadkach, o regułach i zasadach w ruchu drogowym czy o funkcjonowaniu pojazdów nie pozwala na zrozumienie przez dziecko czyhających zagrożeń;
– w zakresie doświadczeń: doświadczenia dzieci są zbyt małe, by mogły one prawidłowo oceniać, przewidywać skutki własnych działań i osób będących w ruchu drogowym.
Szczególnie narażone są dzieci niepełnosprawne. Do ww. ograniczeń percepcji, z jakimi borykają się dzieci zdrowe dochodzą ograniczenia wynikające z upośledzenia.
Do pobrania: Psychofizyczne i społeczne uwarunkowania zachowań dzieci w ruchu drogowym