Polska zajmuje niechlubne drugie miejsce w Europie pod względem liczby ofiar śmiertelnych wśród dzieci, które uczestniczą w wypadkach drogowych.
Wypadki drogowe są główną przyczyną nagłych zgonów oraz trwałego kalectwa dzieci w wieku 5-15 lat. Dzieci są niechronionymi uczestnikami ruchu drogowego jako piesi, rowerzyści i pasażerowie. Dzieci są mało odporne na obrażenia i występuje u nich duże ryzyko trwałego kalectwa już na starcie swojego życia.
Uczulenie społeczeństwa na zagadnienia brd zaczyna się od edukacji w okresie dzieciństwa – nauczycieli, rodziców i dzieci. Wszyscy powinni zdawać sobie sprawę z wagi porządku współżycia w ruchu drogowym, by móc w nim w pełni bezpiecznie uczestniczyć. Dlatego też należy dać dobre, mocne podstawy bezpiecznych zachowań.
Dzieci w wieku do 7 lat, zależne od dorosłych, najlepiej odczytują informację poprzez dawanie przykładu w każdej sytuacji. W kształtowaniu zachowań dziecka, najbardziej pomocnym jest wzór zachowań rodzica, nauczyciela, opiekuna, wychowawcy. Dziecko wzorując się na zachowaniach dorosłych wiernie naśladuje tok ich postępowania. Błędy, które popełniają są przenoszone na zachowania dziecka, a z biegiem czasu stają się nawykami i złym przyzwyczajeniem. Dlatego rodzice, już od 3-go roku życia dziecka, dbając o jego dobro, życie i zdrowie, powinni bardzo starannie i dokładnie przestrzegać zasad bezpiecznych zachowań w ruchu drogowym. Każdą sytuację niewłaściwego zachowania czyli naruszenia przepisów ruchu drogowego, powinni dokładnie wyjaśnić i wytłumaczyć dziecku. Rodzice są największym autorytetem dla dziecka, a zatem najlepszym wzorcem do naśladowania i nikomu innemu nie powinno tak zależeć jak właśnie im, aby ich największy skarb – dziecko – postępowało zawsze (samo, z rówieśnikami, w towarzystwie dorosłych) bezpiecznie i stosowało zachowania gwarantujące życie i zdrowie. Negatywne przykłady zachowań dorosłych takie, jak:
- przechodzenie na czerwonym świetle i ciągnięcie dziecka za rękę,
- przechodzenie w nieodpowiednich miejscach jezdni,
- prowadzenie dzieci lewą stroną chodnika lub w czasie spaceru zajmowanie całego chodnika przez dwoje rodziców z dzieckiem w środku,
utrwalają w dziecku negatywne zachowania, a z biegiem lat przekształca się to w nawyk niewłaściwego przestrzegania zasad ruchu drogowego. Takie zachowania zagrażają nie tylko życiu i zdrowiu dziecka, ale też i innym użytkownikom ruchu drogowego.
Praca edukacyjna z dzieckiem w pierwszych latach nauki szkolnej nie daje pozytywnych efektów na zmianę tych przyzwyczajeń. Z analizy prowadzonych badań (własne na grupie 182 nauczycieli) wynika, że również nauczyciele mają niską znajomość prawidłowych zachowań, stanowiących podstawę bezpieczeństwa w ruchu drogowym, a zatem nie mogą być prawidłowym wzorem edukacyjnym dla dzieci. W takiej sytuacji nie może być mowy o skorygowaniu nieprawidłowych nawyków i przyzwyczajeń wyniesionych z domu i przedszkola.
Mając na myśli idee formy AUTOCHODZIKA, należałoby doprowadzić do wzbogacenia przesłania jakie jest zawarte w grach i zabawach, o objęcie edukacją w podobnej formie rodziców i nauczycieli przedszkola i szkoły okresu nauczania początkowego. Natomiast dla grupy nauczycieli klas IV -VI należy wprowadzić obowiązkową edukację z przepisów ruchu drogowego, w szczególności z zasad ruchu dla pieszych oraz jazdy rowerem. Badania (jak wyżej) wykazały niską znajomość zasad przepisów ruchu drogowego. Prawie 60% badanych nie znała podstawowych zasad w ruchu pieszym. I w tym miejscu należy postawić pytanie, czy tak przygotowanym osobom do sprawowania opieki na zajęciach pozalekcyjnych można powierzyć dzieci. Na to pytanie powinien odpowiedzieć sobie każdy dyrektor przedszkola i szkoły (nie tylko podstawowej).
Rodzice dzieci, które mają zjawić się w przedszkolu bądź w szkole, oprócz materiałów informacyjnych (ulotki, foldery, biuletyny, plakaty), powinni przejść instruktażowe spotkanie (szkolenie) w zakresie, jak wyobrażają sobie plan podróży dziecka z domu do przedszkola, do szkoły i w drodze powrotnej do domu.
Zakończył się pierwszy, pilotażowy etap programu „Bezpieczny krok naprzód – wspólnie dla dzieci”, realizowanego w pomorskich przedszkolach. W roku szkolnym 2003/2004 objęto nim ponad 2 tysiące przedszkolaków z 20 przedszkoli siedmiu miast Wybrzeża: Gdańska, Sopotu, Kościerzyny, Chmielna, Wejherowa, Pucka i Miastka. Do realizacji programu przygotowano 22 nauczycieli jako Przedszkolnych Liderów Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego (BRD).
Przedszkolny Program „Bezpieczny krok naprzód – wspólnie dla dzieci”, rozpoczął się porozumieniem między trzema podmiotami: Fundacją Bezpieczni w Ruchu Drogowym w Gdańsku, Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku i Gdańską Grupą A5. W myśl porozumienia podmioty te, przy wsparciu samorządów lokalnych, policji i Gazety Wyborczej, podejmą wspólne działania, których celem jest popularyzacja bezpieczeństwa ruchu drogowego wśród przedszkolaków, ich rodziców i pedagogów.
Częścią programu jest zaopatrzenie przedszkoli w zestaw dydaktyczny AUTOCHODZIK, wpisany do ministerialnego rejestru środków dydaktycznych dopuszczonych do użytku szkolnego. Jest to ponad 100 – elementowy zestaw, wykonany z gąbki (samochody na szelkach przypominających pasy bezpieczeństwa, zakładane na zasadzie „lajkonika”, znaki drogowe, pachołki i miasteczko drogowe), rozbierany na części dzięki połączeniom na rzepy i bardzo kolorowy. AUTOCHODZIK uczy poprzez zabawę angażującą wszystkie zmysły. Zapamiętanie sytuacji, zdarzeń, zachowań wynikających z zabaw eksperymentalnych i symulacyjnych następuje przy wykorzystaniu wzroku, słuchu i dotyku. W zajęciach i ćwiczeniach wprowadzać można elementy związane z podnoszeniem sprawności, mającej pozytywny wpływ na bezpieczeństwo w ruchu drogowym, np. czas reakcji, refleks, rozpoznawanie dźwięków, spostrzeganie, szybkość, zwinność.
Program adresowany jest do trzech kluczowych grup oddziaływania:
- nauczycieli budujących prawidłowe zachowania,
- rodziców utrwalających prawidłowe postawy,
- dzieci uczących się poprzez zabawę przez cały okres wychowania przedszkolnego.
W grupie nauczycieli jest to stworzenie zespołu propagatorów brd jako Przedszkolnych Liderów BRD, poprzez ciągłe ich doskonalenie, zwiększenie zainteresowania edukacją komunikacyjną, wspieranie merytoryczno-metodyczne i motywowanie do aktywniejszego przygotowania dzieci i ich rodziców do udziału w ruchu drogowym.
W grupie rodziców chodzi o zwiększenie zainteresowania bezpieczeństwem dzieci w ruchu drogowym, utrwalanie w życiu
codziennym poznanej przez dzieci wiedzy, opanowanych umiejętności, integracja w działaniach rodziców z działaniami pedagogów. Rodzice zostali poinformowani o rozpoczęciu programu i włączeni w jego realizację. W czasie całego programu specjalnie przygotowane biuletyny oraz kartki z „Zadaniami dla rodzinki” zwracały uwagę na ważne dla rodziców informacje z zakresu brd i postępy dziecka.
W grupie dzieci jest to zaangażowanie ich w cykliczną zabawę pozwalającą stale rozwijać umiejętności i kształtować prawidłowe postawy przyszłych uczestników ruchu drogowego. Zajęcia symulacyjne prowadzone są z wykorzystaniem całego zestawu środków dydaktycznych AUTOCHODZIK lub tylko jego elementów, zależnie od inwencji pedagoga.
Program pilotażowy rozpoczął się w kwietniu 2004r w Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku szkoleniem 22 nauczycielek z przedszkoli objętych programem „Bezpieczny krok naprzód” – wspólnie dla dzieci”. Pierwsze zajęcia pokazowe z AUTOCHODZIKIEM prowadzone były przez nauczycielki Przedszkola nr 13 w Gdańsku. Otwarte zajęcia prowadzone były także w Przedszkolu nr 12 na sopockim Brodwinie. Praktyczne zapoznanie z zestawem, organizacja i metodyka prowadzenia gier i zabaw, uwarunkowania bezpieczeństwa dzieci w ruchu drogowym (zdolności sensoryczne, zależności przyczynowo-skutkowe, ograniczenia fizyczne i intelektualne dziecka związane z jego rozwojem) to kolejne zajęcia, prowadzone w Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku. Przedszkolni Liderzy BRD, to pierwsza grupa entuzjastów i przewodników po wiedzy, metodach i pomocach dydaktycznych w zakresie bezpieczeństwa dzieci w ruchu drogowym. Zestaw dydaktyczny AUTOCHODZIK pojawił się w przedszkolach od rozpoczęcia programu pilotażowego. Uczestnicy szkolenia otrzymali propozycje zadań do realizacji z dziećmi i rodzicami np. wzrost dziecka, zagrożenia w czasie wakacji, odgłosy ulicy, sprawność ruchowa. Przez kwiecień i maj panie prowadziły zajęcia w swoich przedszkolach i przygotowywały scenariusze zajęć w kilku grupach tematycznych (widzenie, słyszenie, sprawność ruchowa dzieci w ruchu drogowym).
Praca z dziećmi, poparta entuzjazmem i wiedzą nauczycieli oraz zaangażowaniem rodziców pozwoli skuteczniej budować i utrwalać prawidłowe postawy. Ćwiczenia symulacyjne dopasowane do percepcji danej grupy przedszkolnej dają nowe możliwości nauczania przyszłych użytkowników ruchu drogowego.
Uwieńczeniem programu są MOTORIADY – imprezy w szerszym gronie kilkunastu przedszkoli, twórców programu, samorządów wspierających, policji, mediów oraz sponsorów – pomorskich firm i instytucji. Dzieci podczas zabaw, gier i konkursów prezentują swoje umiejętności i zachowania sprawnych uczestników ruchu drogowego.
Odchodząc od akcyjności, twórcy programu chcą aby przygotowanie do uczestniczenia w ruchu drogowym, zintegrowane z innymi umiejętnościami, realizowane było w przedszkolu jako stałe, programowe działanie, kierowane w równym stopniu do rodziców, jak i do dzieci. Nową edycję programu rozpoczynamy w październiku 2004r. Docelowo „Bezpieczny krok naprzód – wspólnie dla dzieci”, realizowany przez Fundację Bezpieczni w Ruchu Drogowym w Gdańsku, Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku i lokalne samorządy trafić ma do 350 przedszkoli całego województwa.
Stanisława Zielińska
Edukator do spraw brd
CEN w Gdańsku